How Does the Aim of the Social Studies Course to Train Effective Citizens Shape the Citizenship Perception of Syrian Asylum-Seekers? A Study on Middle School Students
DOI:
https://doi.org/10.14689/enad.44.2273Keywords:
Syrian asylum-seeker, Citizenship Education, Social StudiesAbstract
This study aims to examine the role of social studies courses in shaping the citizenship perceptions of Syrian asylum-seeker students under temporary protection in Türkiye. Within the scope of the research, the impact of the social studies courses on Syrian students, especially those in disadvantaged groups, was examined. The research was conducted with a qualitative research method and phenomenology design was used. Data were collected from the participants with a semi-structured interview form and these data were analyzed by content analysis. The study group consisted of 40 Syrian asylum-seeker students. The findings of the study show that Syrian students see the social studies course as an important tool in terms of adapting to the society, recognizing their rights and becoming effective citizens; they gain awareness about the functioning of the society, the structure of the state, individual rights and responsibilities, and feel themselves as a part of the Turkish society through the course. The results of the research show that the social studies course undertakes an inclusive and transformative function not only for Turkish citizen students but also for asylum-seeking students. In this respect, it is emphasized that social studies education should be evaluated as a tool to support social.
References
Acosta, M. (2017). Jordanian teachers opinions of effective peace education with Syrian refugees (Master’s Capstone Project, University of Massachusetts Amherst). University of Massachusetts Amherst ScholarWorks. https://scholarworks.umass.edu/entities/publication/6f57308b-8eca-4712-97da-a2fe3f73ea24
Açikel, N., (2019). İstanbul’daki Suriyeli üniversite gençliği üzerine nitel bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Akdeniz, Y. (2018). Türkiye’de yaşayan Suriyeli mülteci öğrencilerin uyum sorunları: Şanlıurfa ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
Akhan, O. (2021). Syrian Refugee Middle School Students' Perceptions of the History Subjects Taught in Social Studies Lessons. Open Journal for Educational Research, 5(1), 37-48. https://doi.org/10.32591/coas.ojer.0501.04037a
Akman, Ö., ve Batık, U. (2016). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ihtilaflı konular içerisinde yer alan "aile" kavramının incelenmesi: Bir içerik analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 247-263.
Akman, Ö., ve Ekinci, H. (2021). Suriyeli ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler algısının çiz-yaz-anlat tekniği ile incelenmesi. Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6, 82-115.
Akpınar, T. (2017). Türkiye’deki Suriyeli mülteci çocukların ve kadınların sosyal politika bağlamında yaşadıkları sorunlar. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 16-29.
Aktaş, V., Tokmak, A., ve Kara, İ. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarının küresel sorunların bakış açısından incelenmesi: Fransa ve Türkiye örneği. Öğretmen Eğitiminde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(3), 266-289. DOI: 10.29329/jirte.2021.408.6
Alpaslan, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin Suriyeli öğrenciler hakkındaki görüşlerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
Arisi, R. O. (2011). Nijerya’da ulusal güvenlik için bir çare olarak sosyal bilgiler eğitimi. Afrika Araştırma İncelemesi, 5(2). DOI: 10.4314/afrrev.v5i2.67324
Avery, P. G. (2004). Küreselleşme çağında sosyal bilgiler öğretmen eğitimi. In Sosyal bilgiler öğretmen eğitiminde kritik konular (pp. 375–398). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Ayaz, A. (2019). Barış ve Farklılıklara Saygı Değerlerine İlişkin Suriyeli Öğrenciler İle Türkçe ve Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Elâzığ.
Balbağ, N. L., ve Bayır, Ö. G. (2016). Eğitim bilimlerinde yenilikler ve nitelik arayışı. In Ö. Demirel ve S. Dinçer (Eds.), Etkin vatandaşlık ve çatışma çözme becerisi (ss. 1–20). Ankara: Pegem Akademi.
Baloğlu Uğurlu, N., (2022). Türk ve mülteci öğrencilerin ulusal aidiyetlerine ilişkin görüşleri. Eğitim ve Eğitim Gelişimi Dergisi, 9(1), 48–67. DOI: https://doi.org/10.22555/joeed.v9i1.482
Baloğlu Uğurlu, N., ve Akdovan, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenleri perspektifinden mülteci öğrenciler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 782–801. Doi: https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-501401
Baltacı, A. (2018). Nitel sistemlerinde yöntemler ve örnek hacmi sorunları üzerine kapsamlı bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231–274.
Barr, R. D., Barth, J. L., ve Shermis, S. S. (1978). The nature of social studies. California: ETC Publications.
Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation, and adaptation. Applied psychology, 46(1), 5-34. Doi: https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.1997.tb01087.x
Bozkaya, H. (2020). 5. sınıf sosyal bilgiler dersi etkin vatandaşlık ünitesinin göçmen çocukların vatandaşlık bilinç düzeyleri üzerine etkisi. (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Börü, N., ve Boyaci, A. (2016). Göçmen öğrencilerin eğitim-öğretim ortamlarında karşılaştıkları sorunlar: Eskişehir ili örneği. Electronic Turkish Studies, 11(14). DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9818
Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş., ve Çakmak, E. K. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
Clark, K. (2017). Are we ready? Examining teachers’ experiences supporting the transition of newly-arrived Syrian refugee students to the Canadian elementary classroom (Master’s thesis, University of Toronto). https://hdl.handle.net/1807/76952
Creswell, J. W., ve Clark, V. P. (2007). Karma yöntem araştırması. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Creswell, J. W., ve Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5th ed.). SAGE Publications.
Çelik, T. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin gözünden sınıflarındaki Suriyeli öğrenciler. Sakarya University Journal of Education, 9(2), 383–407. DOİ: 10.19126/suje.549624
Çelik, F. E. (2023). Göç ve Vatandaşlık İlişkisinde Ulus-Ötesi Bir Formülasyon Olarak Jus Nexı Esası ve İşlevselliği. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (53), 363-396. DOİ: https://doi.org/10.54049/taad.1231846
Çengelci, T. (2013). Sosyal bilgiler dersinde yararlanılan toplumsal ve kültürel kaynakların belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(43), 219–236.
Çengelci, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınıf dışında öğrenmeye ilişkin görüşleri. Eğitim Bilimleri: Teori ve Uygulama, 13(3), 1836–1841.
Dalğa, Y. (2019). Ortaokul ve lise ermeni azınlık öğrencilerinin vatandaşlık algıları: nitel bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. In C. Öztürk ve D. Dilek (Eds.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (ss. 15–40). Ankara: Pegem Akademi.
Er, A. R., ve Bayındır, N. (2015). Pedagogical approaches of elementary teachers for primary refugee children. International Journal of Social and Educational Sciences, 2(4), 175–185. DOI: 10.20860/ijoses.08223
Ereş, F. (2015). Türkiye’de göçmen eğitimi sorunsalı ve göçmen eğitiminde farklılığın yönetimi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 17–30.
Eroğlu, E. (2016). Farklı milli kimliklere sahip öğrencilerin vatandaşlık (eğitimi) algılarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı).
Ertuğrul, A. (2018). Editörden. In A. Ertuğrul ve M. E. Uludağ (Eds.), I Uluslararası Göç ve Mülteci Kongresi Bildirileri (ss.11-12). Düzce: Düzce Üniversitesi Yayınları.
Göç İdaresi Başkanlığı. (2025). Geçici koruma kapsamındaki Suriyeliler. T.C. İçişleri Bakanlığı. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
Gül, M., ve Kaylı, D. S. (2020). Türkiye’deki Suriyeli üniversite öğrencilerinde sosyal dışlanma algısı üzerine nitel bir araştırma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 985–1007. Doi: https://doi.org/10.33417/tsh.688774
Gülüm, K., ve Akçalı, H. (2017). Balıkesir’deki mülteci çocukların eğitim sorunları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı, 1(1), 127–136.
Heater, D. (2007). Yurttaşlığın kısa tarihi. Ankara: İmge Yayınevi.
Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138–145.
Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Kara, İ. (2022). Fransa’daki ortaokullarda vatandaşlık eğitiminin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
Karaman Kepenekçi, Y. (2014). İnsan hakları ve vatandaşlık. Ankara: Siyasal Yayınevi.
Karasu Avcı, E., Avcı, A. A., ve İbret, B. O. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatanseverlik değerinin kazandırılmasına yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 16(4), 1558–1574. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342974
Karataştan, A., ve Akcan, E. (2023). İlkokul öğretmenlerinin akran zorbalığı ve göçmen/mülteci öğrencilere ilişkin bakış açıları. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 12(1), 1–14. Doi: https://doi.org/10.30703/cije.1061680
Kiremit, R. F., Akpınar, Ü., ve Akcan, A. T. (2018). Suriyeli öğrencilerin okula uyumları hakkında öğretmen görüşleri. Kastamonu Education Journal, 26(6), 2139–2149. Doi: https://doi.org/10.24106/kefdergi.428598
Ladson-Billings, G. (1992). Culturally relevant teaching: The key to making multicultural education work. In C. A. Grant (Ed.), Research in multicultural education (pp. 106–121). London: Falmer Press.
Marshall, T. H. (1950). Citizenship and social class. Cambridge: Cambridge University Press.
Memişoğlu, H. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre vatandaşlık eğitimi. Electronic Turkish Studies, 9(5), 1105–1120. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6977
Merey, Z., Karatekin, K., ve Kuş, Z. (2012). İlköğretimde vatandaşlık eğitimi: Karşılaştırmalı bir çalışma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 795–821.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2023). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4-7. sınıflar). Ankara: MEB. https://mufredat.meb.gov.tr
Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. https://mufredat.meb.gov.tr/
Odia, A. A. (2014). Social studies as an instrument for global peace: Analytical and prescriptive perspectives. Review of Public Administration and Management, 3(5), 106–116. https://doi.org/10.56201/JPASWR
Öntaş, T. (2024). Sosyal bilgiler ders kitaplarında kapsayıcı eğitim. Mevzu–Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 449-477. https://doi.org/10.56720/mevzu.1471849
Öntaş, T., Çarıkçı, S., & Çoban, O. (2025). Vatandaşlık ve kimlik eğitiminin tematik örüntüleri: Sosyal bilgiler dersine bütüncül bir yaklaşım. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 23(2), 1810-1835. https://doi.org/10.37217/tebd.1691156
Öztürk, C. (2012). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. In C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 2–31). Ankara: Pegem Akademi.
Öztürk, F. Z. (2018). Mülteci öğrencilere sunulan eğitim-öğretim hizmetinin sosyal bilgiler öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 8(1), 52–79. DOI: 10.18039/ajesi.393879
Öztürk, F.Z. (2021). Eğitim sisteminde mülteciler: Türk ve mülteci öğrenci görüşleri. Eğitim ve Bilim, 46(208), 321-348. DOİ: https://doi.org/10.15390/EB.2021.10439
Pamuk, A., ve Alabaş, R. (2008). Tarih eğitimi ve vatandaşlık algısı. In M. Safran ve D. Dilek (Eds.), 21. yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi kitabı içinde (ss. 23–37). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Polat, F. (2012). Türkiye’de öğrenim gören yabancı uyruklu ilköğretim öğrencilerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Elâzığ.
Polat, S., Özgül, İ., & Bayram, H. (2023). How should citizenship education be given?: Astudy based on the opinions of social studies teachers. International Journal of Assessment Tools in Education, 10(1), 98-113. https://doi.org/10.21449/ijate.1150981
Ross, E. W., Mathison, S., ve Vinson, K. D. (2014). Social studies education and standards-based education reform in North America: Curriculum standardization, high-stakes testing, and resistance. Revista Latinoamericana de Estudios Educativos (Colombia), 10(1), 19–48.
Savar, E., ve Kedikli, U. (2019). Türkiye’de Mülteci ve Sığınmacılara Sağlanan İmkânlar ve Uyum Sorunları: Çankırı Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 1119-1142. Doi: https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456401
Seçgin, F., ve Özalp, R. E. (2020). Öğretmen ve Öğrenci Perspektifinden Sığınmacı Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Dersinde Yaşadıkları Sorunlar. Journal Of History School, (49), 4215-4244.
DOI: 10.29228/joh.41518
Semercioğlu, M. S., Akçay, İ., ve Saraçlar, C. (2023). Akran zorbalığı olaylarındaki mülteci çocuklara yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(6), 935–950. DOI: 10.5281/zenodo.8143793
Sönmez, V. (1998). Sosyal bilgiler öğretimi ve öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
Şahin, M., ve Doğan, Y. (2018). Suriyeli öğrencilerin bulunduğu sınıflarda Fen Bilimleri öğretiminde karşılaşılan sorunlar: Nitel bir çalışma. International Journal of Scholars in Education, 1(1), 13–33.
Şener, N. Ü., ve Başkan, Z. (2021). Sosyal bilgiler dersinde geçen kavramlara yönelik mülteci öğrencilerin algıları. Milli Eğitim, 50(1), 595–612. https://doi.org/10.37669/milliegitim.960496
Şiraz, F., ve Bay, E. (2020). Vatandaşlık eğitimi bağlamında 1998, 2005 ve 2018 sosyal bilgiler öğretim programları genel hedeflerin analizi. Anatolian Turk Education Journal, 2(1), 1–18.
T.C. İçişleri Bakanlığı. (1994). Türkiye’ye İltica Eden veya Başka Bir Ülkeye İltica
Etmek Üzere Türkiye’den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar ile
Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılara ve Olabilecek
Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
(1994, 30 Kasım). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 22127). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22127.pdf
Taneri, A., ve Tangülü, Z. (2017). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin sığınmacılara bakış açılarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 187–214.
Tay, B. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde değerlerin kazandırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(1), 7–26.
Temur, M., ve Özalp, M. T. (2022). Sınıf öğretmenlerinin penceresinden göçmen öğrencilerin sorunlarına bir bakış. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 110–141. https://doi.org/10.46762/mamulebd.1210547
Turner, B. S. (1993). Citizenship and social theory. London: SAGE Publications.
Uysal, M. (2022). Sosyal bilgiler ve göçmen öğrenciler: Meta-sentez çalışması. Journal of Innovative Research in Social Studies, 5(2), 70–94.
Ünal, R. ve Çalışkan, H. (2024). Türk ve Suriyeli ortaokul öğrencilerinin vatandaşlık kavramına ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla belirlenmesi. Journal of Anatolian Cultural Research (JANCR), 8(3), 45–65. https://doi.org/10.15659/jancr.v8i3.201
Van Ausdale, D., ve Feagin, J. R. (2001). The first R: How children learn race and racism. Lanham, MD: Rowman ve Littlefield.
Yalçın, H. (2016). Sosyal bilgilerde vatandaşlık eğitimi yaklaşımları. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Yaman, T., Aktaş, V., ve Kara, İ. (2023). Sığınmacı öğrencilerin topluma entegrasyonunda sosyal bilgiler dersinin katkısının öğrenci görüşlerine göre incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 52(240), 2929–2956. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1167540
Yıldırım, E., & Öntaş, T. (2023). Türkiye’deki kapsayıcı vatandaşlık eğitimine bir bakış. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 1464-1476. https://doi.org/10.38151/akef.2023.121
Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, A. P., ve Günel, E. (2022). Sosyal bilgilerde kültüre duyarlı eğitim uygulamaları: Mülteci öğrencilerle etkileşim. Eğitim ve Bilim, 47(212), 324–345. DOI 10.15390/EB.2022.11338
Additional Files
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Journal of Qualitative Research in Education
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
